Müzik güzel sanatlar içinde insan ruhuna dokunan en iyi sanattır. Canımızın sıkkın olduğu zamanlarda müzik dinleyerek kendimize geliriz. Sinirlendiğimiz anlarda müzik bizi sakinleştirir. Sevinçli olduğumuz anlarda sevincimizi müzik ile belli ederiz. Dudaklarımızdaki melodiler sevincimizi ifade eder. Yani müzik hayatımızda yer edinen bir kompozisyon, bir tablodur.
İnsan ruhunu dinlendiren müzik, kompozisyon misali ruh halini temsil eden parça belirleyerek duygularını bu şekilde dışarı yansıtır. Bazen gözyaşlarımızı akıtan müzik, bazen de bizi yerimizde durdurmaz.
Her ne şekilde olursa olsun hayatımızın büyük bir kısmında duygularımızı ifade eden müzik parçaları olmuştur. Hayatımızı konu edinen duygularımızı dışarı yansıtan bir dünya müziksiz bir yaşam dünyayı eksik bırakır.
Temel Müzik Teorisi Kavramları
Temel müzik teorilerine adım atmak isteyen kişiler, müzik teorisinin kendi içinde alt başlıklara ayrıldığını ve işe nereden başlayacağını bilmeyebilir. Öncelikli olan hangi noktadan başlayacağına karar vermek gelir. Müzik teorisi ile birlikte solfej derslerine de önem vermek gerekir. Öğrenme sürecinde birçok müzikal işaret ve nota bilgisine ihtiyaç duyulur.
Bu konuyu biraz daha açarsak, gitar çalındığı varsayılırsa okuma veya tab kullanmak ilk etapta sizi idare eder. İlerleyen seviyelerde eserler çalmanız için ne yazık ki bunlar yeterli gelmez. Kullanılacak tablar şarkı düzeyine yeterli gelmeyebilir.
Bundan dolayı müziğin yapı taşlarını öğrenmek için veya müzik bilginizi geliştirmeniz açısından daha üst düzeylerde eğitim almak gerekir. Müzik teorisine kısa sürede hâkim olmak isterseniz bunları göz önünde bulundurmalısınız. Böylece kendi bestelerinizi yapacak veya rahat bir şekilde müzik aleti çalabileceksiniz.
Harmoni Ve Melodi Oluşturma
Müzik dinlediğinizde titreme yaşarsanız bunun uyumdan kaynaklandığını bilin. En sevilen şarkıları dinlerken onları değerli kılan müziğin armonisidir. Müzikte armoni nedir sorusu, bu tekniğin müzikte yeniden yaratılabilmesi nasıl olur sorularına cevap bulmak için fazla bilgiye sahip olmayabilirsiniz.
Uyumu sezgilerinizle anlamak mümkün. Çünkü müzikte uyum aynı anda çalınan iki veya daha fazla notanın yan yana gelmesidir. Hangi müzik türünü severseniz sevin, geniş bir uyum olduğunu keşfedersiniz.
İki ya da birden fazla notanın mutlaka kabul edilebilir görünmesi gerekmez. Genel anlamda ifade edilirse, birçok dinleyici kulağa hoş gelen ünsüzleri oluşturmak için armoni müzik teorisi ilkelerinden faydalanır. Armoniler oluşturmak için müzik pratiğine ihtiyaç vardır. Zamanla bu ton ilişkileri oluşarak doğal melodiler ortaya çıkabilir.
Müzik Formları Ve Yapıları
Modülasyon ve Akor İlerlemeleri bir şarkının yapı taşıdır. Akor ilerlemesi ile diğer müzik formlarının, ritimlerinin ve müzik yapılarının gelişmesine izin verir. Tüm melodilerin öngörülebilir bir desen görevini görür.
Her alanda olduğu gibi müzik alanında da biçimler yani formlar mevcuttur. İcra edilen eserler bu form içinde yer alarak değer kazanır. Güzel sanatlar içinde yer alan heykel, mimari ve resim formları göze çarparak tanınmasında ve anlaşılmasında zorluk çekilmez.
Fakat müzik de ise bu durum söz konusu değildir. Eseri sonuna kadar dinlemek varken, edebiyatta ise sonuna kadar okumak gerekir. Mimaride, binalar, çeşmeler, camiler, köprüler vb. edebiyatta şiir, roman ve hikâyeler biçimler oluştururken, müzik de durum farklıdır.
Liedler, fügler, rondolar ve sonatlar başlıca müzik biçimleridir. Her formun ise kendi has bir kuruluş düzeni bulunur. Edebiyat dilinde roman bölümlere bölünür. Bu bölümler de kendi içlerinde bölümcüklerden oluşur.
Bunlar cümleler, cümle parçaları sözcüklerdir. Müzik de ise bir sonat bölümlerden yani adagio, scherzo, allegro vb. bölümlerden, temalardan, periyot ve cümleler gibi bölümcüklerden oluşur. Müzik formları:
- Konçerto: Solo bir çalgıya bir oda orkestrasının eşlik etmesi ile gerçekleşen bir formdur. Teknik zorluklar ile mücadele eden usta kişi tarafından yönetilir.
- Senfoni: Uzun süren orkestra için yazılmış sonat formunda 4 bölümden oluşan bir yapıdır. Uzun bir şiir niteliği taşır.
- Üvertür: Giriş müziği manasına gelir. Bir süitin ya da operanın girişinde çalınır.
- Sonat: Bach tarafından temeli atılan önemli müzik formudur. Gelişimi içinde farklılıklar gösterir. En ünlü sonatlar Beethoven tarafından yazılan sonatlardır.
- Rondo: Bir bölümün sürekli olarak tekrarlanması ile oluşur. Farklı bölümlerden oluşan bir esere yeni bir bölüm eklenmesi ile tekrar başa dönülür.
- Prelüde: Bir giriş parçası olarak bilinir. Giriş parçası olmasına rağmen bazı besteciler kendi başına parçayı saymıştır.
- Arya: Orkestra eşliğinde söz ve müziğin bir kalıp içinde birleşmesi ile oluşur.
Olmak üzere yediye ayrılır. Bunun yanı sıra Ballade, Nocturne, Romance, Serenade, Rhapsody, Fantasie, Opera ve Operet gibi formlar da mevcuttur.
Modülasyon Ve Akor İlerlemeleri
Müzikte ton değiştirmede kullanılan modülasyon, eserde var olan tondan, belli bir süreliğine başka tona geçiş yapmayı sağlar. Müzik eseri bu sayede tekdüzelikten çıkarak basit ve küçük eserlerin haricinde, tüm eserlerde kullanılan bir yapıdır.
Heykel, resim ve mimari gibi sanat türlerinden esinlenen müzik sanatı, farklı enstrümanların karşılıklı olarak kullanılmasını sağlar. Resim sanatında renkler ne kadar önemli ise, eser içerisinde farklı tonaliteler karşılanarak eserin durağanlığı önlenir.
Kısa ve uzun süreli modülasyon olabilmektedir. Sonat olarak ifade edilen eserlerde aynı ezgi diğer bölümlerde farklı tonda çıkabilir. Ton değiştirmede farklı yöntemler kullanılabilir. Diyatonik modülasyon olarak tabir edilen modülasyonda ortak akor kullanılabilir. Bu modülasyon oldukça kolay yapılabilir.
Müzikte İleri Seviye Teoriler
Temel ve ileri müzik eğitimi programları birbirini tamamlayan bir yapıya sahip genel müzik eğitimidir. Teoriler temel müzikte ön plandadır, öğrencilere müziğin teorik yönü benimsettirilir. Eğitimde her şey sil baştan alınır.
İleri seviyede ise müzik eğitimleri, müziğin alfabesini öğretmeye çalışmaz. Temel müzik teorisi bilgilerine sahip oldukları varsayılarak bu temellerin üzerine daha ileri seviye ve karmaşık bilgi ve beceriler eklenir.
Daha önce temel seviyede müzik eğitimi alan kişi yoluna devam etmek isterse, ileri seviye müzik eğitimi ile devam edebilir. Bunun yanı sıra temel seviye müzik eğitimi almadan da müzik yapabilirsiniz. Hobi olarak müzik ile uğraşıyorsanız müzikte ileri seviye teorileri ile bunu daha üst sıralara taşıyabilirsiniz.
Eğitim kurumu müzikal beceri ve birikimleri test ederek kişinin seviyesini belirler. Ardından hangi tür eğitime devam edileceğine karar verir. Aksi durumda ileri seviye teorilerde eksik olduğunuz yönler beklediğiniz verimi düşürebilir.
İleri seviye teorilerde sahne, stüdyo çalışmaları yer aldığından profesyonel bir müzisyen seviyesine taşınmanız amaçlanır. Dolayısı ile teorik bilgilerin yeteri kadar size deneyim kazandırılabilmesi için pratik bilgilerinde yer alması lazım. İleri seviye teorilerde şunlar yer alır.
- Armonik Sistem: Nota bilgisi veya duyum çalışmalarına yer verilmeden kişinin bildiği varsayılarak doğrudan armoni konusuna vurgu yapılır. Zorlu konular arasında bulunan armonik sistem ileri müzik teorilerinin ana temasını oluşturur. Bu eğitimde görülecek konular temel oluşturur.
- Orkestrasyon: İleri seviye teorilerde önemli başlıklardan biridir. Armonik sisteme ve çok sesliliğe dayanır. Farklı enstrümanların doğru tonları ile farklı melodileri, akor veya arajler çalarken uyum içinde olmasını sağlar. Eğitim alan kişinin temel enstrümanlarının işlevlerini anlamasını amaçlar.
- Türk Müziği: Vuruş, nota ve armoni sistemi anlatılırken öne çıkan temel örneklere Batı Müziği’nden esinlenir. Günümüzün müzik dili Batı Müziği’ni baz alır. Türk Müziği’ne ait kavramları ve Türk Müziği yapısı ilk aşamada zor olabilir. Fakat tonal yapı ve en çok kullanılan enstrümanlar ileri müzik teorileri ile Türk Müziği’mden esinlenir.
- Kompozisyon, aranjman ve beste: İleri seviye teori gerektiren konuların başına gelen kompozisyon, temel eğitimde elde edilen bilgilerin pratiğe geçmesinde etkili olur. Bunun gerçekleşmesinde kişinin müzikal bilgilerine ilaveten farklı müzik türlerini tanıma, analiz etme ve stüdyo ile sahne teknolojilerini kullanma becerilerini de katmaları gerekir.
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere,
Anıl UZUN