Çocuklarını müziğe başlatmak isteyen velilerin ilk aklına gelen müzik aleti Ukulele. Ukulele çocuklar için yararlı ve kolay bir müzik aletidir. Gitara başlamak isteyenlerin de aklından geçen şey, “bir ukulele alayım da ufaktan başlayayım” oluyor genelde. Görüntüsü şirin, müzik bilmeyen için ilk bakışta çalması kolay, taşıması kolay, fiyatı uygun. Peki ya nedir bu ukulele?
Ukulele’nin anavatanı Hawaii ama oraya da Portekizlilerin getirdiği söyleniyor. Aslında dört telli bir saz olan bu aletin görüntüsü aynı gitar. Hatta minyatür bir gitar. Telleri de sol, do, mi ve la şeklinde akort ediliyor. Görüntüsü de ismi kadar tatlı, isminin anlamı da şöyle— hediye demek olan “uku” ile gelmek anlamındaki “lele” bir araya gelerek “gelen hediye” anlamını oluşturmuş. Bir rivayete göre de çalarken parmakların hızla hareket etmesinden esinlenerek “Zıplayan Pire” demek olan “Ukulele” adını almış.
Ukulele’nin tarihi
João Fernandes isimli bir Portekizli göçmen Portekiz toprağı olan Madeira adasına özgü bir gitar olan Braguinha almış ve Hawaii’ye götürmüş 1879 yılında. Bu alet zamanla Hawaii müziğinin vazgeçilmezi olmuş. Ada 1959 yılında ABD’nin bir eyaleti haline gelince Ukulele Amerika’ya yayılarak oradan d Hawaii’den oradan da Avrupa’ya geçerek İngiltere’yi de ele geçirmiş. 1990’larda İngiltere’de diğer enstrümanlara eşlik ederek kendisine iyice yer edinen Ukulele, asıl ününü Billy Wilder’in Bazıları Sıcak Sever filminde Marilyn Monroe’nin elinde görülerek kazanmış. Enstrümanın uluslararası olarak dünya müziğinde yer edinmesi ise Jake Shimabukuro sayesinde olmuş. Honolulu’da doğan Japon-Amerikan besteci ukulele virtüözü olarak ün salarak bu enstrümanı da bütün dünyaya tanıtmış.
Ukulele’nin yapısı
Ukule ahşaptan yapılır, aslen gitar gibi. Malzemesi maun ve koa ağacından elde edilir. Koa ağacından yapılanların sesi daha parlaktır. Maun ağacından dan yapılanlar ise daha yumuşaktır. Nadir olsa da metalden yapılan ukuleler de görülür ancak yeni başlayanlar için ahşap ukulele tercih etmesini öneriyorum..
Ukulele çeşitleri
Dört çeşit ukulele vardır. Bunlar Soprano, Konser, Tenor ve Bariton’dur. Soprano 53 cm, Konser 58 cm, Tenor 66 cm Bariton ise 76 cm boyutlarındadır. Ukulele’nin telleri do akort düzeninde sol, do, mi, la olarak sıralanır. Akort ederken sesini gitardan bir oktav daha yüksek olarak akort etmek gerekir. Bu ne demek peki? Gitardaki sol teli G3 iken ukulelede bu tel G4’tür. Bir başka kullanılan düzen re akort düzenidir: La, re, fa diyez, si şeklindedir. Soprano Ukulele aslında en geleneksel, bizim de sıkça gördüğümüz Hawaii’ye özgü ve en küçük olandır. 15 adet perdesi bulunur, sesi sıcak tonlarda çıkar.
Konser tipi ukuleleler de dünyada oldukça yaygın, 20 perdeye kadar da çıkabiliyor. Soprano’ya göre de daha yüksek ve dolgun tonlar verebiliyor, boyut açısından Soprano’dan biraz daha büyük olduğu için çalması çok daha rahat diyebilirim. Konser tipi adından da anlaşılacağı üzere geleneksel ukulelenin konserleri için daha modern ve kullanışlı hale getirilmiş çeşidi diyebilirim.
Tenor Ukulele ise konser ukulelesinden biraz daha büyüktür, sıralama üçüncü büyük ukulele ve sesi daha geniş hacimli olur. Eğer bir seyirciye ve tek başına çalacaksanız ben tenor ukuleleyi tercih etmenizi önereceğim sizler. Perde sayısı 15’in üzerindedir ve daha zengin bir ses aralığı sunar. Tenor ukuleleler yaygın olarak sol, do, mi, la olarak akort ediliyor ama re, sol, si, mi dizilimi ile de çalanlar oluyor.
Son olarak Bariton’a geldik. Bariton ukulelenin sesi, tel uzunluğu ve gövdenin hacmine bağlı olarak en kalınıdır. Size uygun olan ukuleleyi bulmak için 4 ukulele türünün sesini dinlemeli ve çalmalısınız, uygun olana karar verdikten sonra da eliniz akorlara alışıyor ve istediğiniz parçanın tabını açıp rahatlıkla çalabilmeye başlıyorsunuz.